Mừng thọ là nét đẹp văn hóa của người Việt bởi nó thể hiện được sự tôn trọng, tấm lòng hiếu thảo, sự kính trọng của con cháu dành cho ông bà và các bậc cao niên. Sự hiếu thảo của con cháu chính là món quà quý giá nhất dành cho ông bà tuổi xế chiều.

Một nét văn hóa mang tính nhân văn

Cho đến nay, ngay cả những cụ già tóc bạc phơ cũng không biết phong tục mừng thọ đầu Xuân chính xác có từ bao giờ, những chỉ biết rằng đây là nét đẹp truyền thống và được lưu truyền từ đời này sang đời khác và tồn tại cho đến ngày nay và trở thành nét đẹp trong văn hóa ứng xử của người Việt.

Lễ mừng thọ của các cụ thường được con cháu tổ chức vào ngày đầu Xuân, khoảng mùng 4, mùng 5 tết trong không khí Xuân rộn ràng tràn đầy tình thân, con cháu sum vầy.

Thông thường, lễ "thượng thọ" có thể bắt đầu từ lúc 60 tuổi gọi là thượng thọ lục tuần, lúc 70 tuổi là thượng thọ thất tuần, lúc 80 tuổi là thượng thọ bát tuần, 90 tuổi là thượng thọ cửu tuần và tròn 100 tuổi thì ăn mừng lớn - gọi là bách tuế hay bách niên chi lão.

Trong tâm thức dân gian của người Việt, mỗi người sinh ra đều mong muốn đạt được Ngũ Phúc trong đời là: Phúc, Lộc, Thọ, Khang, Ninh. Trong đó, Thọ là yếu tố khó nắm bắt nhất nên cũng là điều mà mọi người mong muốn nhất. Điều này thể hiện ngay trong đời sống thường nhật, trong những lời chúc tụng, bao giờ người ta cũng đề cập đến lời chúc về sức khỏe đầu tiên, còn tiền tài hay danh vọng chỉ được xếp sau. Tuổi thọ là điều quý giá nhất của đời người mà không phú quý nào sánh bằng.

Gia đình có người cao tuổi được coi là đại hồng phúc; con cháu được mừng thọ ông bà, cha mẹ là được thêm niềm vui, niềm tự hào. Chính vì vậy, mừng thọ là một nét đẹp văn hóa đáng trân trọng.

Những quan niệm sai lầm cần loại bỏ trong lễ mừng thọ

Giờ đây, phong tục mừng thọ đã trở nên quen thuộc với mọi người, từ làng xã, nông thôn cho đến phố phường, thành thị. Tuy nhiên, với sự “hiện đại hóa” của xã hội ngày nay, cộng với ý nghĩ “Phú quý sinh lễ nghĩa” mà hiện đã có nhiều gia đình tổ chức lễ mừng thọ quá đà, rườm rà, gây nhiều lãng phí, tốn kém không cần thiết.

Đầu tiên là về những nghi thức trong lễ mừng thọ. Trước đây, vào ngày mừng thọ, con cháu chỉ dâng rượu chúc thọ ông bà thì nay có gia đình còn bày vẽ thuê cả kiệu rước cụ ra đình, con cháu ai nấy lễ phục chỉnh tề kéo theo sau, ồn ào, huyên náo như ngày hội làng. Có nhà thì thích “khoe mẽ”, lợi dụng việc mừng thọ mà phô trương tên tuổi, thuê cả phông bạt về dựng rạp, cũng chữ xanh, chữ đỏ, mở nhạc sập xình suốt ngày, đêm, các cụ thì phải mặc áo dài, khăn xếp đi tiếp đón từng người như đám cưới, rình rang cả làng trên, xóm dưới đều biết.

Vấn đề thứ hai là chuyện tổ chức ăn uống. Theo tục lệ ngày xưa, lễ mừng thọ thường chỉ diễn ra trong nội bộ gia đình, làm mấy mâm cơm để cả gia đình sum họp, đầm ấm. Hiện giờ, lễ mừng thọ đã bị một số người bóp méo, xấu xí bằng việc tổ chức xa hoa, tốn kém, nhất là trong khâu ăn uống. Họ mời mọc khắp làng, khắp xóm, thuê người nấu vài chục mâm cỗ, ăn uống linh đình. Cá biệt, có nhà lợi dụng, biến chuyện mừng thọ ông bà, cha mẹ trở thành chuyện “thương mại hóa”, kinh doanh lời lãi. Việc tổ chức lễ mừng thọ không phải để tỏ lòng hiếu thảo mà thừa dịp thu phong bì, quà cáp… 

Còn một chuyện cũng đáng để bàn là vấn đề quà cáp. Nếu trước đây, vào ngày mừng thọ, ông bà thường chỉ nhận từ con cháu và những người thân thiết những món quà đơn giản, mang nặng ý nghĩa tình cảm là chính thì nay, khi được mời đi ăn tiệc mừng thọ, không ít người phải đắn đo về vấn đề phong bì, quà cáp. Những người có hoàn cảnh khó khăn, hàng ngày phải lo biết bao chi phí, khi được mời đi ăn mừng thọ, đi thì tốn một khoản tiền không nhỏ, mà không đi lại sợ bị trách. Thành ra việc tặng quà mừng thọ không mang ý nghĩ đẹp nữa mà nặng về yếu tố vật chất hơn.

Mừng thọ là một nét đẹp văn hóa vốn có từ lâu đời của người Việt Nam. Qua lễ mừng thọ, con cháu có dịp thể hiện lòng hiếu thảo của mình đối với ông bà cha mẹ; xã hội cũng thể hiện được sự trọng vọng tôn kính đối với những người cao tuổi; bản thân người cao tuổi cũng cảm thấy được tôn vinh, sẽ sống vui, sống khỏe hơn.  Nhưng tổ chức mừng thọ như thế nào cho vừa tiết kiệm mà lại ý nghĩa thì không phải nơi nào, gia đình nào cũng làm được.

Tranh chữ Thọ do Golden Gift Việt Nam chế tác được mạ vàng thật bằng phương pháp điện phân

Thiết nghĩ, mừng thọ là một phong tục đầy ý nghĩa nhân văn đã được lưu truyền từ bao đời nay. Bởi vậy, những quan niệm sai lầm trong việc tổ chức mừng thọ trên cần phải được loại bỏ. Lễ mừng thọ cần tổ chức làm sao để vừa đầm ấm, vừa tiết kiệm, để lễ mừng thọ luôn là một nét đẹp văn hóa thuần Việt đáng được lưu truyền.